رابطه فشار خون و تغذيه

گفتگو با دكتر تيرنگ نيستاني *
 

خيلي وقت‌ها ضعف و سرگيجه در پايان كار روزانه ما را به شدت آزار مي‌دهد. در اصطلاح عاميانه مي‌گوييم كه احتمالا فشارم افتاده درحالي كه ممكن است اين تصور اشتباه باشد و تمامي مشكلات ياد شده در پي افت قند خون باشد.
اما چطور بايد اين عارضه را تشخيص داد و رعايت چه نكات تغذيه‌اي مي‌تواند به اين مهم كمك كند؟ در اين باره به سراغ دكتر تيرنگ نيستاني، متخصص تغذيه و رژيم درماني و دانشيار انستيتو تحقيقات تغذيه كشور و دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي رفتيم و ايشان به پرسش‌هاي ما چنين پاسخ دادند:
قبل از هر چيز لطفا بفرماييد فشارخون بر چه اساسي سنجيده مي‌شود؟ چرا فشار خون داريم و چه موقع گفته مي‌شود كه فشار خون پايين است؟
فشارخون را بر مبناي ميلي‌متر جيوه اندازه‌گيري مي‌كنند. براي فشارخون، عددي به شكل كسر بيان مي‌شود كه يكي نشان‌دهنده فشار حداكثر و يكي نماينده فشار حداقل است. حد وسط اين دو عدد، رقمي معادل 80/120 ميلي‌متر جيوه است.
علت فشارخون، عمدتا به پمپاژ قلب برمي‌گردد. خوني كه قلب به سرخرگ آئورت پمپ مي‌كند طبيعتا فشاري به جداره سرخرگ وارد مي‌كند كه همراه با مكانيسم‌هاي ديگر باعث مي‌شود خون داخل رگ‌ها جريان پيدا كند.
عددي كه معمولا براي فشارخون پايين ذكر مي‌شود 60/90 ميلي‌متر جيوه است.

پايين آمدن فشارخون علايمي نيز دارد؟
 

بله. اگر فشارخون به طور ناگهاني پايين بيايد علايمي دارد اما فشارخون پايين مزمن معمولا بدون علامت است. در جامعه ما بسياري از خانم‌ها فشارخوني حول و حوش 60/90 دارند اما مشكلي ندارند. اما اگر فشارخون پايين، عادي نباشد يعني فرد فشارخون معمول‌اش 80/120 ميلي‌متر جيوه باشد و ناگهان 60/90 شود، افت ناگهاني فشار با يكسري علايم باليني همراه خواهد بود. از جمله نشانه‌هاي كاهش فشارخون مي‌توان به ضعف، بي‌حالي و گيجي اشاره كرد.

چه عواملي باعث مي‌شود فشارخون پايين بيايد؟
 

يكي از عوامل بارداري است. در بسياري از خانم‌ها در دوران بارداري فشارخون‌شان پايين مي‌آيد هر چند يكي از مشكلات اين دوره، افزايش فشارخون است. به هر حال تغييرات فشارخون در دوران بارداري محتمل است. تغييرات هورموني مانند اختلال ترشح هورمون‌هاي تيروييد، ديابت يا مصرف برخي داروها به ويژه داروهايي كه بدون تجويز مصرف مي‌شوند، مصرف زياد داروهاي كاهنده فشارخون در افراد مبتلا به فشارخون بالا، مشكلات قلبي، نارسايي قلبي، بي‌نظمي ضربان قلب، اختلالات عروقي و... هم مي‌توانند سبب پايين آمدن فشارخون شوند. به طور كلي عواملي كه باعث مي‌شوند قطر رگ زياد شود مانند عوامل هورموني، عصبي، بيماري‌هاي كبدي، گرمازدگي و... مي‌توانند كاهش فشارخون را در پي داشته باشند. برخي حالات با افت ناگهاني فشارخون همراه هستند. شايع‌ترين علت افت ناگهاني فشارخون، خون‌ريزي است. عفونت‌هاي فراگير، اسهال و استفراغ مزمن، تغييرات دمايي و برخي آلرژي‌ها نيز مي‌توانند سبب افت ناگهاني فشارخون شوند. براساس دليل اين عارضه، درمان متفاوت خواهد بود.
آيا تغذيه در كاهش فشارخون نقشي دارد؟
افت فشارخون بي‌دليل رخ نمي‌دهد و اين مشكل معمولا با يك بيماري يا مصرف دارو و معمولا با تغييرات قطر رگ يا تركيبي از آنها همراه است. افراد مبتلا به فشارخون پايين معمولا چاق و پروزن هستند و مشكل اصلي‌اي كه بيان مي‌كنند اين است كه در طول روز مرتبا فشارشان افت مي‌كند و مجبور هستند تكه‌اي شيريني به دهان بگذارند تا فشارشان بالا بيايد. چنين چيزي واقعيت ندارد. عللي كه نام بردم تقريبا ربطي به قند ندارند. چيزي كه اين افراد تجربه مي‌كنند افت فشارخون نيست بلكه اينها تغييرات قند خون دارند و با اين كار تنها مشكل وزنشان تشديد مي‌شود. اين افراد حتي به دليل چربي‌اي كه دارند معمولا فشار خون‌شان بالاست حتي اگر بالا نباشد خيلي پايين نيست. اگر فردي دچار اين مشكل است بهترين كار مراجعه به نزديك‌ترين مركز درماني يا چك كردن فشارخون در منزل است. اگر فشارخون واقعا پايين باشد، مشكل با خوردن شيريني حل نمي‌شود و نياز به مداخلات پزشكي متفاوتي خواهد بود. اگر مشكل مربوط به افت قند خون باشد فرد بايد با مراجعه به متخصص تغذيه و اصلاح الگوي غذايي مشكل‌اش را حل كند.

نشانه‌هاي كاهش قند خون و كاهش فشارخون با هم متفاوت‌اند؟
 

ضعف، بي‌حالي و گيجي هم در كاهش فشارخون و هم در كاهش قند خون ديده مي‌شود اما كاهش قندخون علايم ديگري مانند لرزش زانو، تب سرد و سياهي رفتن چشم را هم دارد.
اگر فردي كه فشارش پايين است به اشتباه سعي‌كند ناراحتي خود را با خوردن قند درمان كند مشكلي پيش مي‌آيد؟
اگر فشارخون واقعا پايين باشد و به شكل مرضي هم پايين باشد و فرد به شكل مزمن با يك فشارخون مثلا 60/90 خو نگرفته باشد، به اين معني است كه گردش خون در اندام‌ها دچار اشكال شده است. يعني به قلب كمتر خون مي‌رسد پس فرد علايم مشكلات قلبي هم پيدا مي‌كند. به ارگان‌هاي حياتي كمتر خون مي‌رسد و ممكن است شخص دچار ناراحتي‌هاي كليوي شود. اگر چنين فردي مشكلش را با خوردن شيريني حل كند، كاري جز افزايش كالري نكرده است و تنها وزنش را بالا مي‌برد و حتي ممكن است اين كار سبب افزايش فشارخونش شود.
آيا عادات غذايي‌اي داريم كه مشكل فشارخون پايين را تشديد كند يا سبب تكرار آن شود؟
به‌طور معمول خير. مگر آنكه فرد دچار سوءتغذيه حاد يا شديد باشد. اگر فرد واكنش‌هاي آلرژيك و ناسازگاري شديد به غذا داشته باشد، ممكن است با خوردن برخي غذاها دچار كاهش فشارخون شود ولي به طور عادي رژيم غذايي خاصي كه فشار را پايين بياورد وجود ندارد. البته فشارخون به الكتروليت‌هاي سديم وابسته است اما اگر فردي به اندازه نمك مصرف كند دچار فشارخون پايين نمي‌شود. در كل، اگر فشارخون پايين است بايد علت آن را مشخص كرد. تغذيه درمان نيست بلكه مي‌تواند كمك كند كه درمان‌هاي دارويي بهتر جواب دهند.

اگر مشكل كاهش قندخون باشد با خوردن شيريني برطرف مي‌شود؟
 

در اين مورد نيز علت بايد مشخص شود. افت قند خون ممكن است به دليل مشكل ديابت يا مصرف دارو يا خوردن غذاهاي كربوهيدراتي با قندهاي ساده باشد. در اين افراد افت قند خون، واكنشي است و بعد از چند ساعت تكرار مي‌شود. ابتدا بايد علت را يافت و برحسب علت، درمان را آغاز كرد. اگر حالات بيماري را كنار بگذاريم در خيلي از موارد افت قندخون مربوط مي‌شود به مصرف قندهاي ساده. بدترين كاري كه مي‌توان كرد اين است كه به محض احساس ضعف فرد، نبات، آبنبات يا شكلات بخورد. زيرا با اين اقدام مشكل ياد شده يكي، دو ساعت بعد تكرار خواهد شد تا فرد غذاي اصلي را بخورد. توصيه‌اي كه به اين افراد داريم اين است كه مصرف قندهاي ساده را خيلي محدود كنند، دريافت پروتئين اگر كم است بالا رود و وعده‌ها و حجم غذاها تنظيم شود.

پي نوشت ها :
 

*متخصص تغذيه و رژيم درماني

منبع:www.salamat.com
/م